خانم مهرانگیز دولتشاهی، خواهرزاده صادق هدایت و اولین زنی که در ایران سفیر شد، در سن نود یک سالگی به دنبال یک بیماری طولانی درگذشت. مهرانگیز دولتشاهی
متولد سال ١٢٩٦ در اصفهان است. او که مانند دایی اش، نسبش به خانواده های قاجاری می رسد برای
تحصيلات دانشگاهی به آلمان رفت و مدرک دکترای خود را در رشتۀ علوم اجتماعی
در آلمان گرفت.
پس از بازگشت به ایران در سالهای ١٣٢٠، مهرانگیز دولتشاهی، در فعاليت های اجتماعی سازمانهای گوناگون زنان آن روزگار شرکت داشت و در سال 1325 در سازمان خدمات اجتماعی و انجمن حمایت از زندانیان مشغول به کار شد. خانم دولتشاهی از بنيانگذاران يک سازمان غيردولتی زنان بنام «جمعيت راه نو» بود که بعد ها این انجمن به عضويت «اتحاديۀ بين المللی زنان» در آمد. در «جمعيت راه نو» به طور مرتب جلسات گفتگو و بحث در مورد قانون اساسی و مدنی برگزار می شد. هدف از این جلسات بالا بردن سطح آگاهی زنان تحصیل کرده ی طبقه ی بالا نسبت به قوانین موجود بود. «جمعيت راه نو»، اولین نمایشگاه بین المللی "فعالیت زن" را با شرکت سی کشور آسیایی و اروپایی در ایران برگزار کرد.
در سال ١٣٣٦، کميتة حقوقی «جمعيت راه نو» پيش نويس قانونی را آغاز کرد که ده سال بعد تبدیل به"قانون حمايت خانواده" شد. این قانون تعدد زوجات را محدود كرد. اين قانون به اين گونه اختيار همسر دوم را توسط مرد منوط به اجازۀ همسر اول کرد و همچنين حق طلاق را برای زنان به رسميت شناخت. قانونی که پس از چهل و یک سال، به صورت معکوس در شرف لغو و دستخوش تغییری واپسگرایانه است.
مهرانگيز دولتشاهی، رئيس «جمعيت راه نو»، بعدها يکی از اولین زنانی بود که نماينده مجلس شورای ملی شد، او سه بار در مقام نماینده کرمانشاه در مجلس شورای ملی حضور داشت. مهرانگيز دولتشاهی در مناطق فقير نشين جنوب شهر تهران برای سواد آموزی زنان تلاش های بسیاری انجام داد. از دیگر فعالیت های بین المللی خانم دولتشاهی نیابت ریاست شورای بین المللی زنان است.
شاهرخ مسکوب در گفتگویی با مهرانگیز دولتشاهی برای طرح "تاریخ شفاهی ایران" گفته ی او را بازگو کرده است (نقل به مضمون) : " حضور زنان در فعالیتهای اجتماعی، به دو دلیل اهمیت بسیار دارد: اول انکه زنان مدت زیادی در خانه مانده اند و باید شجاعت لازم برای حضور در اجتماع را کسب کنند و دوم اینکه جامعه متوجه شود که زنان می توانند مفید باشند و کار انجام دهند. به عبارت دیگر زنان طبقه ی متوسط با ارائه ی خدمات به زنان طبقه ی پایین خود را توانمند می ساختند تا بتوانند وارد مناسبات سیاسی شوند و قوانین را تغییر دهند."
پس از بازگشت به ایران در سالهای ١٣٢٠، مهرانگیز دولتشاهی، در فعاليت های اجتماعی سازمانهای گوناگون زنان آن روزگار شرکت داشت و در سال 1325 در سازمان خدمات اجتماعی و انجمن حمایت از زندانیان مشغول به کار شد. خانم دولتشاهی از بنيانگذاران يک سازمان غيردولتی زنان بنام «جمعيت راه نو» بود که بعد ها این انجمن به عضويت «اتحاديۀ بين المللی زنان» در آمد. در «جمعيت راه نو» به طور مرتب جلسات گفتگو و بحث در مورد قانون اساسی و مدنی برگزار می شد. هدف از این جلسات بالا بردن سطح آگاهی زنان تحصیل کرده ی طبقه ی بالا نسبت به قوانین موجود بود. «جمعيت راه نو»، اولین نمایشگاه بین المللی "فعالیت زن" را با شرکت سی کشور آسیایی و اروپایی در ایران برگزار کرد.
در سال ١٣٣٦، کميتة حقوقی «جمعيت راه نو» پيش نويس قانونی را آغاز کرد که ده سال بعد تبدیل به"قانون حمايت خانواده" شد. این قانون تعدد زوجات را محدود كرد. اين قانون به اين گونه اختيار همسر دوم را توسط مرد منوط به اجازۀ همسر اول کرد و همچنين حق طلاق را برای زنان به رسميت شناخت. قانونی که پس از چهل و یک سال، به صورت معکوس در شرف لغو و دستخوش تغییری واپسگرایانه است.
مهرانگيز دولتشاهی، رئيس «جمعيت راه نو»، بعدها يکی از اولین زنانی بود که نماينده مجلس شورای ملی شد، او سه بار در مقام نماینده کرمانشاه در مجلس شورای ملی حضور داشت. مهرانگيز دولتشاهی در مناطق فقير نشين جنوب شهر تهران برای سواد آموزی زنان تلاش های بسیاری انجام داد. از دیگر فعالیت های بین المللی خانم دولتشاهی نیابت ریاست شورای بین المللی زنان است.
شاهرخ مسکوب در گفتگویی با مهرانگیز دولتشاهی برای طرح "تاریخ شفاهی ایران" گفته ی او را بازگو کرده است (نقل به مضمون) : " حضور زنان در فعالیتهای اجتماعی، به دو دلیل اهمیت بسیار دارد: اول انکه زنان مدت زیادی در خانه مانده اند و باید شجاعت لازم برای حضور در اجتماع را کسب کنند و دوم اینکه جامعه متوجه شود که زنان می توانند مفید باشند و کار انجام دهند. به عبارت دیگر زنان طبقه ی متوسط با ارائه ی خدمات به زنان طبقه ی پایین خود را توانمند می ساختند تا بتوانند وارد مناسبات سیاسی شوند و قوانین را تغییر دهند."
خانم دولتشاهی در سال ۱۳۵۴ یه مقام سفیری منصوب شد و به دانمارک رفت و تا زمان انقلاب در همین مقام بود. پس از انقلاب مهرانگیر دولتشاهی ساکن پاریس شد و در طول اقامت سی ساله اش در پاریس "انجمن فرهنگ ایران"
که یکی از قدیمی ترین و معتبرترین انجمنهای فرهنگی ایرانیان است را
بنیانگذاری کرد. او با گذاشتن جلسات سخنرانی برای پژوهشگران و فرهنگ دوستان
ایرانی، فعالیت های فرهنگی خود را پیگیری می کرد. مهرانگیز دولتشاهی در سال ۱۹۹۷ از طرف "بنیاد پژوهش های زنان" به عنوان "بانوی برگزیده سال" در پاریس مورد تقدیر قرار گرفت. کتاب "جامعه، دولت و جنبش زنان ایران" ۱۳۸۱ یکی از آخرین آثار خانم دولتشاهی است. مهرانگیر دولتشاهی جمعه ۲۴ اکتبر ۲۰۰۸ در گورستان مونپارناس به خاک سپرده شد.
***
منابع
مقاله ای در هنگام درگذشت خانم دولتشاهی، سه سال پیش در پاریس
مصاحبه با خانم دولتشاهی
فیلم مستندی از خانم مهرانگیز دولتشاهی توسط جمیله ندایی در بیست و یک دقیقه
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire