پرفسور مریم میرزاخانی، اولین زن فاتح قله ی بلند ریاضیات جهان

شهروند ـ خبرش مثل بمب ترکید. در میان این همه خبرهای بد در این روزها، از جنگ و کشت و کشتار گرفته تا سقوط هواپیما و سیل و حوادث طبیعی، خبر اختصاص جایزه بزرگ ریاضیات جهان به یک زن جوان ایرانی، باعث شد تا هر کجای فضای مجازی را که نگاه کنی خبر این موفقیت بزرگ به چشم بخورد و باعث تحسین همگان شود.

دکتر مریم میرزاخانی، استاد دانشگاه استنفورد به عنوان نخستین زن ریاضیدان جهان موفق به دریافت مدال «فیلدز» شد که به عنوان عالی ترین جایزه علمی رشته ریاضیات از آن به عنوان «نوبل ریاضیات» یاد می شود. پروفسور میرزاخانی که به دلیل تحقیقات برجسته اش در حوزه هندسه و نظریه ارگودیک کاملا شناخته شده است به همراه آرتور آویلا، مانجول بهارگوا و مارتین هایرر مدال فیلدز ۲۰۱۴ را در کنگره بین المللی ریاضیات که در سئول کره جنوبی برگزار می شد، دریافت کرد.

بنابر اعلام داوران، مریم میرزاخانی در زمینه نظریه سطوح ریمانی و فضاهای مدولی آن به پیشرفت های چشمگیری نائل آمده و افق های جدیدی را در این رشته گشوده است.

مدال فیلدز به یاد ریاضیدان کانادایی “جان چارلز فیلدز” از سال ۱۹۳۶ برقرار شد. مبلغ نقدی این جایزه 15هزار دلار است. بسیاری از دانشمندان، جایزه فیلدز را – در کنار جایزه اَبِل – معادلی برای نوبل ریاضیات می‌دانند. این جایزه هر چهار سال یک بار به ریاضی‌دانانی اهدا می‌شود که کشفی چشمگیر در جامعه ریاضیات داشته و در هنگام اهدا آن بیش از ۴۰ سال سن نداشته باشند. هر دوره این جایزه ممکن است به طور مشترک به دو، سه یا چهار ریاضی‌دان اهدا شود.

مریم میرزاخانی، نخستین زن برنده این جایزه به شمار می رود.

کنگره جهانی ریاضیات هر چهار سال یک بار برگزار می شود و گردهمایی امسال آن از روز چهارشنبه، سیزدهم اگوست 2014 آغاز شد و به مدت یک هفته در سئول پایتخت کره جنوبی ادامه خواهد داشت.

سه ریاضی‌دان دیگر، آرتور آویلا از برزیل، منجول بارگاوا نظریه‌دان اعداد در دانشگاه پرینستون و مارتین هایرر از دانشگاه وارویک در بریتانیا برندگان دیگر امسال هستند.

اینگرید دوبشی، رئیس اتحادیه جهانی ریاضی می‌گوید: “به عنوان یک زن برایم فوق‌العاده است که می‌بینم مریم میرزاخانی برنده شده است و تصور این‌که یک زن برنده مهم‌ترین جایزه ریاضی شود، دیگر عجیب نیست.”

زندگی‌نامه و تحصیل در آمریکا

مریم میرزاخانی، متولد 1356 (1977 میلادی) تهران، در سال‌های ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ (سال سوم و چهارم دبیرستان) از دبیرستان فرزانگان تهران موفق به کسب مدال طلای المپیاد ریاضی کشوری شد. در سال ۱373 در المپیاد جهانی ریاضی هنگ کنگ با ۴۱ امتیاز از ۴۲ امتیاز مدال طلای جهانی گرفت. سال بعد یعنی ۱374 در المپیاد جهانی ریاضی کانادا با ۴۲ امتیاز از ۴۲، رتبه اول طلای جهانی را به دست آورد.

میرزاخانی دوره کارشناسی ریاضی را در دانشگاه صنعتی شریف آغاز کرد. او با دریافت بورسیه از طرف دانشگاه هاروارد به آنجا رفت و دوره دکتری خود را در دانشگاه هاروارد پشت سرگذاشت.

میرزاخانی در سال 2005 به همراه ۹ محقق برجسته دیگر در چهارمین نشست «10استعداد درخشان» (Brilliant 10) نشریه پاپیولار ساینس در آمریکا مورد تقدیر قرار گرفت. به نوشته یواس‌ای تودی این فهرست ۱۰ نفره شامل محققان و نخبگان جوانی است که در حوزه‌های ابتکاری مشغول به فعالیت هستند و با این حال معمولا از چشم عموم پنهان مانده‌اند.

مریم میرزاخانی نخبه المپیادی ایران از جمله بازماندگان سانحه غم‌بار سقوط اتوبوس حامل نخبگان ریاضی دانشگاه صنعتی شریف به دره در اسفندماه ۷۶ است. در این حادثه اتوبوس حامل دانشجویان ریاضی شرکت‌کننده در بیست و دومین دوره مسابقات ریاضی دانشجویی که از اهواز راهی تهران بود (مسابقات ریاضی دانشجویی) به دره سقوط کرد و طی آن شش تن از دانشجویان نخبه ریاضی دانشگاه صنعتی شریف شامل آرمان بهرامیان، رضا صادقی – برنده دو مدال طلای المپیاد جهانی – علیرضا سایه ‌بان، علی حیدری، فرید کابلی، دکتر مجتبی مهرآبادی و مرتضی رضایی دانشجوی دانشگاه تهران که اغلب از برگزیدگان المپیادهای ملی و بین‌المللی ریاضی بودند در اوج بالندگی و شکوفایی علمی ناباورانه، جان باختند. مریم میرزاخانی

نیز در این سانحه آسیب دید.

«مریم میرزاخانی» پیش از این نیز جوایز بسیاری را ازآن خود کرده است. او در سال ٢٠١٣ برنده جایزه «روث لایتل ستر» از «انجمن ریاضی آمریکا» شد. جایزه «روث لایتل ستر» (Ruth Lyttle Satter) که از سال ١٩٩٠ توسط خانم پروفسور «سیلویا لایتل بیرمن»، استاد کالج «بارنارد» برای گرامی‌داشت خواهرش «روث» و به احترام تعهد او به تحقیقات علمی و تشویق زنان به علم‌آموزی، بنیان‌گذاشته شد، هر دو سال یک‌بار، به یک زن که تحقیقات برجسته‌ای در علم ریاضی داشته باشد، اعطا می‌شود. این جایزه به دلیل کارهای ارزشمند خانم «مریم میرزاخانی» بر روی تئوری «فضاهای مدولی» (Moduli Spaces) در «سطح ریمانی» (Reimaan Surfaces)، در «سن‌دیه‌گوی» آمریکا به این استاد دانشگاه 37 ساله اعطا شد.

مریم میرزاخانی در کنار همسرش جان وندراک و دخترش آناهیتا

میرزاخانی از سپتامبر ۲۰۰۸ در دانشگاه استنفورد استاد دانشگاه و پژوهشگر رشته ریاضیات است. پیش از این، او استاد دانشگاه پرینستون بود.

همسر مریم میرزاخانی، جان وندراک، از پژوهشگران آی‌بی‌ام و اهل چک است و یک فرزند به نام آناهیتا دارند.

جوایز:

اولین برنده زن معتبرترین جایزه جهانی ریاضیات، جایزه فیلدز 2014

جایزه جهانی موسسه ریاضی Clay، 2014

جايزه جهانی انجمن رياضی آمريکا در سال ۲۰۱۳

جایزه ای‌ام‌اس بلومنتال در سال ۲۰۰۹

ارتقا به استاد تمامی ریاضی در دانشگاه استنفورد در ۳۱ سالگی، سپتامبر ۲۰۰۸

Clay Mathematics Institute Research Fellow 2004

Harvard Junior Fellowship Harvard University, 2003

Merit fellowship Harvard University, 2003

IPM Fellowship The Institute for theoretical Physics and Mathematics, Tehran, Iran, 1995-1999

مدال طلا (با نمره مطلق). المپیاد جهانی ریاضی (کانادا ۱۹۹۵)

مدال طلا. المپیاد جهانی ریاضی (هنگ‌کنگ ۱۹۹۴)

او پیش از این هم جوایز متعددی در رشته ریاضیات دریافت کرده بود. در سال ۲۰۰۶ مجله “پاپیولار ساینس” او را به عنوان یکی از ۱۰ نابغه آمریکای شمالی معرفی کرد.

مدال فیلدز به یاد جان چارلز فیلدز، ریاضی‌دان کانادایی پایه‌گذاری شد و همراه با یک جایزه نقدی به مبلغ ۱۵ هزار دلار کانادا اعطا می‌شود.

این جایزه اولین بار در سال ۱۹۳۶ به دو ریاضی‌دان فنلاندی و آمریکایی داده شد.